Türkiye’de modern sanatın önde gelen isimlerinden biri olan Fahrelnissa Zeid’in gençliğinden itibaren yaptığı ve hayatının son döneminde ağırlık verdiği portre çalışmaları Dirimart İstinyePark’ta sanatseverlerle buluşuyor. Farklı dönemleri temsil eden “Portreler” isimli sergi, sanatçının yirminci yüzyıla yayılan pratiğini keşfetmeye davet ediyor.
“Portreler”
Sergi
Sanatçı: Fahrelnissa Zeid
Ziyaret: 10 Aralık 2021 Cuma – 30 Ocak 2022 Pazar
Yer: Dirimart İstinyePark, İzmir
Fahrelnissa Zeid’in ailesini, yakın dostlarını ve öğrencilerini tasvir ettiği portre çalışmaları, seksen yıl boyunca tuttuğu eskiz defterlerinin sayfalarında belirir. Yoğun olarak portreyle ilgilendiği dönemlerde iki farklı eğilimde olan sanatçı; 1960-1972 yılları arasında galericilerin ve onların ailelerinin, arkadaşlarının yüzlerini ve gövdelerini çok yakından betimlediği psikolojik araştırmalar niteliği taşıyan çalışmalar gerçekleştirir.
Kalın parçalar halinde sürülen boya katmanları ve spatula kullanımıyla açılan yarıklar bu dönem portrelerinin ortak özellikleridir. Yakın plan portrelerinde ten soyut bir yüzeye dönüşür, yüzler umulmadık renklerin üst üste gelmesiyle yeniden yapılanır. İri gözler, düşünceli bakışlar, basitleştirilmiş yüz hatlarıyla birbirini andıran modeller Fahrelnissa’yla da benzerlikler gösterir. Soyut nitelikler barındıran çalışmalarını natüralist bir yaklaşım çerçevesinde ele alan Zeid, portrelerinde monokromatik renk uygulamaları ve tonlamaları kullanır. Kostüme ve modelinin arketipsel sembollerine önem verilen bu portrelerde yüz genelde tam karşıdan görünür, yüzey ise resmin nesnesi haline gelmektedir.
Sanatçı Amman’da yaşamaya başladıktan sonra forma ve renge vurgu yaparak portrelerinde detayları öne çıkarır. 1960’lardan taşıdığı statik kompozisyonlara, stilize modellere, jenerik yüz hatlarının çevrelediği büyük gözlere bazı yenilikler ekler. Tende kullandığı nüanslı tonları ve spatula darbelerini bırakır, dışavurumcu cloisonnisme (bölmeli mine) yaklaşımını benimser. Zeid’in Amman yıllarını kızı Şirin Devrim, “Hayatının en yaratıcı, üretken ve ödüllendirici dönemi” olarak niteleyerek sanatçının bu dönemde portreye ağırlık verdiğini söylemektedir.
Amman dönemi portrelerinde renk parçalarının siyah hatlarla çevrelendiği üslubu benimseyen Zeid, portre çalışmalarındaki görsel sürekliliği kırarak, üç boyutluluğu yok sayışını vurgular. Bunlar, resmettiği kişinin karakteriyle sade renkleri birleştirdiği, figüratif dışavurumcu tarzda saf resim alıştırmalarıdır. Portrelerin görüntüyü taklit etmesindense ona “hayat vermesi” gerektiğine inanan sanatçı, kasten perspektif, hacim veya rötuşta hatalar yapar. Kontrast halindeki doygun renklerle renk hâkimiyetini ön plana çıkarır, durağan yüzlere dinamizm kazandırır.
Fahrelnissa Zeid’in portre çalışmalarından oluşan “Portreler” isimli sergi hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için Dirimart sayfası ziyaret edilebilir.
Fahrelnissa Zeid
Fahrelnissa Zeid eğitimini İstanbul’da Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi’nde aldı, 1924 yılında Paris’te Académie Ranson, Atelier Bissière’de devam etti. Sanat kariyeri boyunca Avrupa, ABD ve Ortadoğu’da elliye yakın sergiye ve bienale katıldı. Zeid’in resimleri Paris Modern Sanat Müzesi, New York, Cincinnati, Edinburgh ve Pittsburgh’daki müzeler, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, İstanbul Modern, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Mathaf: Arap Modern Sanat Müzesi de dahil olmak üzere birçok müze ve özel koleksiyonda yer almaktadır.