Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ve Birim Kütüphaneleri Hazine Serisinin “Sivil Mimari” başlıklı 4. teması kapsamında düzenlenen “Kültürel Mirasın Yapı Taşı: Sivil Mimarlık” paneli, 23 Mart Çarşamba günü çevrim içi olarak gerçekleşti. Nuray Bayraktar’ın başkanlığında yürütülen “Sivil Mimari Bellek: Ankara: 1930-1980” isimli projeden seçili yapılar sergisi ise 10 Nisan Pazar gününe kadar Ankara Kent Konseyi sergi salonunda ziyaretçilerini ağırlıyor.
“Sivil Mimari Bellek: Ankara: 1930-1980”
Seçili Yapılar Sergisi
Tarih: 28 Mart 2022 Pazartesi – 10 Nisan 2022 Pazar
Yer: Ankara Kent Konseyi Sergi Salonu, Altındağ / Ankara
Koç Üniversitesi Kütüphaneleri bünyesinde bulunan kaynakları belirlenen temalar doğrultusunda ele alan “Hazine Serisi”, alanında profesyonel ulusal ve uluslararası akademisyen ve araştırmacıların da katılımlarıyla gerçekliyor. Seri kapsamında düzenlenen, “Kültürel Mirasın Yapı Taşı: Sivil Mimarlık” panelinde sivil mimarlık; konut, sanat, kültürel miras, koruma ve sivil mimari bellek üzerine yapılan çalışmalarla ele alındı. İki oturumdan oluşan panelinin moderatörlüğünü, Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nuray Bayraktar üstlendi.
Panelde kütüphanedeki çalışmalardan kısaca bahseden Koç Üniversitesi Kütüphane Direktörü Tuba Akbayturk “2021 baharında başlattığımız ‘hazine’ serisinde, 3 aylık dönemlerle birer tema ele alıyoruz ve bu temayı kütüphanemizin bazen saklı kalabilen değerli koleksiyonları ile ilişkilendirerek değerli uzmanlarla tartışıyoruz. Bugüne kadar 2021 yılı içerisinde 3 tane tema bu şekilde tamamlandı. Bu temalar; ‘Koç Üniversitesi Kütüphanelerinde Seyyahların İzinden’, ‘Anadolu Göçebeleri: Yörükler’ ve ‘Bizans İstanbul’unda Günlük Yaşam’. Bu temaların devamını 2022 ve sonrası için de hedefliyoruz” dedi.
Koç Üniversitesi VEKAM Direktörü Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu, 2012-2013 yıllarında gerçekleştirilen “Korumada Sivil Mimarlık” konulu çalıştayların önemine değindi. Yenişehirlioğlu “Proje ekibi süreç boyunca elde edilen konut yapılarını, 2014’te Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde bir sergiye dönüştürdü. İstanbul, İzmir, Bursa Kayseri gibi başka kentlerde de gerçekleşen sergilerle birlikte proje kayıtları 2017 yılından itibaren ‘Sivil Mimari Bellek: Ankara 1930-1980 Yapı Envanteri’ olarak VEKAM dijital arşiv koleksiyonları içinde araştırmacılara sunuldu” diyerek proje hakkında açıklamalarda bulundu.
Başkent Üniversitesi Doç. Dr. Umut Şumnu, Ankara’da İkramiye Apartmanları Başlıklı Sunumu
Başkent Üniversitesi Doç. Dr. Umut Şumnu “Ankara’da İkramiye Apartmanları” başlıklı sunumunda piyango evleri, kura evleri ya da keşide apartmanları diye de adlandırılan ikramiye apartmanları hakkında konuştu:
“…Mimari anlamda çok nitelikli olan bu yapılar; değişen siyasal, toplumsal, ekonomik ortamın konut barındırma kültürünü nasıl dönüştürdüğüne ilişkin de çok önemli bir belge niteliğinde. Ama şaşırtıcı bir şekilde ne mimarlık tarihinin içinde ne Türkiye’nin siyasal, ekonomik, sosyal tarihi içinde ne de kültürel, modernite tarihi içinde çok fazla yer almıyorlar.”
2012 yıllarında Ankara Sivil Mimari Bellek projesi ile birlikte ikramiye apartmanlarının bir dönemin konut politikası olduğunu keşfeden Şumnu, 40’lı yıllarda bankaların konut dağıtmaya başladığı süreci anlattı.
Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi İç Mimarlık Bölümü Doç Dr. Deniz Demirarslan ve Kocaeli Üniversitesi Arş Gör. Dr. Emine Begüm Savçın “Batılılaşma Dönemi İstanbul Temalı Duvar Resimleri” sunumu ile oturumun ikinci konusunu ele aldı.
Demirarslan “Bilindiği üzere 2010 yılında İstanbul dünya başkenti olarak kabul edilmişti. O dönem İstanbul ile ilgili çalışmalar yaparken, özellikle Batılılaşma Dönemine ait duvar resimleri ile iç mekân süslemelerinde kullanılan kalem işlerinde desen ve tema değişikliklerinin olduğunu; İstanbul temasının sıklıkla kullanıldığını gördük. Bunun da Batılılaşmanın getirdiği bazı sosyokültürel etkiler sonucu geliştiğini tespit ettik” diyerek gerçekleştirdikleri çalışmalardan bahsetti.
Batılılaşma Döneminde duvar resimleri içerisinde en fazla ilgi çekenin İstanbul temalı resimler olduğunu belirten Savçın, “Bu resimler hem Türk sivil mimarisindeki iç mekân dekorasyon gelişimini yansıtan hem de toplumun modernleşme sürecinde geçirdiği süreç açısından son derece önemli. Türk sivil mimarisi saraylar, köşkler, yalılar, geleneksel konutlar, çeşmeler ve sebiller gibi yapılardan oluşuyor. Özellikle iç mekanda kullanılan süsleme teknikleri bu mimarinin önemli estetik unsurları” dedi.
Etkinliğin ikinci oturumu Dr. Öğr. Üyesi Mesut Dinler’in “Sivil Mimarinin Miraslaştırılması ve Kentsel Ölçekte Koruma Çabaları” isimli sunumu ile başladı. Kültürel mirası varlık olarak değil bir süreç olarak gören Dinler, 1980’lerden günümüze kadar adım adım gelmekte olan eleştirel bir bakış açısının, akademik bir bakış açısının sonucu olduğunu ifade etti.
Dinler, “Aslında kültürel mirasın; sürdürülebilir kalkınma, toplumsal eşitlik ve iklim krizi gibi bugün bahsettiğimiz güncel birçok konuda sağladığı katkıyı biraz daha net görmüş oluyoruz” dedi. Sivil mimarinin Türkiye’de nasıl miras statüsü kazanmaya başladığını açıklayan Dinler, sivil mimarinin 19. yüzyılda ilk olarak kültürel miras olarak algılanmaya başladığını ve 1970’lerde bu algının bir sonucu olarak ilk kentsel koruma uygulamalarının gerçekleştirilmesinde bir öncü olduğunu katılımcılarla paylaştı.
Ardından ODTÜ Mimarlık Bölümü Prof. Dr. Neriman Şahin Güçhan “Tarihi Ankara’da Sivil Mimarinin Kaybı: Bilanço 2022” sunumu ile özgünlük ve bütünselliği korumanın öneminden bahsetti. Güçhan “Bir tane yapının korunması tek başına o yapı açısından anlam ifade edebilir ama tarihin anlaşılması açısından yetersizdir” diyerek bütünselliğin öneminin altını çizdi. Etkinlikte Ankara Konutları’nın mimari yapısal özelliklerine değinen Güçhan, mevzuat ve uygulama örnekleri üzerinden çeşitli değerlendirmelerde bulundu.
Başkent Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Elif Selena Ayhan Koçyiğit, “Sivil Mimari Bellek Ankara Projesi” başlıklı çalışması ile panelin son sunumunu yaptı. Koçyiğit, proje kapsamında Ulus’ta başlayan, Kızılay’da devam eden ve son olarak başta Kavaklıdere merkez olmak üzere tüm bağlantılı mahallelere yayılan alan araştırmalarından söz etti.
“Sivil Mimari Bellek Ankara Projesi” ile birlikte bir Sanal Kent Arşivi Müzesi oluşturduklarını aktaran Koçyiğit, zamanla yapıların nasıl dönüştüğüne ve bu yapıları korumada sivil mimarlığın yeri gibi konuları da tartışmaya açtıklarını ifade etti. Yapılan araştırmalarla sivil mimari bellek konusuna odaklanarak, sorunsalları netleştirmeye çalıştıklarını söyleyen Koçyiğit projenin amaçlarından şöyle bahsetti:
“Projenin gerçekleştirilmesiyle birlikte konut yapılarının, özellikle 1930-1980 dönemine ait yapıların daha fark edilebilir olmasını sağlamayı amaçladık. Sivil belleğin inşa edilmesine katkı koymak; özellikle bu süreçte adı bilinmeyen mimarları ve yapılarını, bu yapılardaki yaşanmışlıkları, yapılarda geçen önemli olayları ya da hiçbir önemi olmamasına rağmen o yapıyı kullanan kişilerin yapı ile ilişkili hikayelerini ortaya çıkarmak istedik. Bir yandan kullanılan malzeme, teknoloji ve yapım sistemleri analizi ile yapı inşaatına dair bazı bilgileri ortaya koymayı amaçladık.”
“Sivil Mimari Bellek Ankara: 1930-1980” seçili yapılar sergi tanıtım filmi, Koç Üniversitesi VEKAM YouTube sayfasından izlenebilir.
Nuray Bayraktar‘ın yayına hazırladığı “Sivil Mimari Bellek: Ankara 1930-1980” projesinin bulguları ile proje ekibi tarafından yazılan 7 farklı konuya odaklanan kitap, VEKAM Yayınları ve çeşitli yayınevlerinden temin edilebilir.
“Sivil Mimari Bellek Ankara: 1930-1980” proje çıktıları için /bağlantı ziyaret edilebilir. Koç Üniversitesi VEKAM envanter kayıtları ve koleksiyonunu incelemek için web sayfasına bakılabilir.