İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) kültür politikaları çalışmaları kapsamında hazırladığı “Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Konular, Yapısal Sorunlar, Çözüm Önerileri” başlıklı 10. rapor yayınlandı. Rapor, Türkiye’de yaratıcı sektörlerin nasıl daha eşit, adil ve kapsayıcı hale gelebileceğini ele alıyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafından kaleme alınan rapor; kamu kurumları, sendikalar ve meslek örgütleri, sanat okulları, yapım şirketleri ve sivil toplum kuruluşları gibi pek çok paydaşın sorunların çözümüne katkı vermesi için somut öneriler sunuyor.
Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan araştırmada, İstanbul’un her köşesine yayılmış olan çok dinamik, çok değişkenli ve çok paydaşlı kültür-sanat evreninin temsili bir fotoğrafını en etkin şekilde çekmek amaçlandı. Araştırma, İstanbul’daki kültür-sanat sektörü içinde, en çok istihdam sağlanan üç disiplin olan tiyatro, sinema ve müzik ekseninde hazırlandı.
İstanbul’daki kültür-sanat evrenini, toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında analiz etmeyi amaçladıklarını belirten İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece raporla ilgili şunları söyledi:
“Yaratıcı sektör bileşenleri olarak sahip olduğumuz iletişim potansiyeliyle dünyanın dört bir yanında kadınların yarattığı ivmeye güç verme, elde edilen kazanımların üzerine yenilerini ekleme ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin mümkün olduğu bir gelecek oluşturma fırsatına sahibiz. Farkındalık yaratmak, kamuoyu oluşturmak, sektörü dönüştürmeye yönelik etkin kampanyalar, programlar, politikalar, katılımcı süreçler geliştirmek için eşitsizliklerin boyutunu, kök nedenlerini ve kaynaklarını anlamaya yönelik sistematik verilere ihtiyaç duyuluyor. Bu raporda İstanbul’un kültür-sanat profesyonelleri ile birlikte düşünüyor, tartışmalı konuları ve yapısal sorunları titizlikle gündeme taşıyor, çözüm önerileri sunuyoruz.”
Toplumsal cinsiyet eşitliği için gerek akademik alanda gerekse sivil toplumda uzun yıllardır çalışmalar yürüten Prof. Dr. Itır Erhart da şu bilgileri verdi:
“Bu çalışmada, yaratıcı sektörlerdeki toplumsal cinsiyet eşitliği olgusunu farklı yönleriyle anlamak ve anlatmak için yola çıktık. Konunun boyutlarını ve nedenlerini, tüm bu eşitsizlikleri deneyimleyen sektör profesyonellerinden dinlemeyi, farklı bulgular ışığında ortaya çıkan sonuçları analiz etmeyi, yine dinlediğimiz iyi örnekler ve uygulamalarla harmanlayarak daha eşit, kapsayıcı bir kültür-sanat ekosistemi için önerilerde bulunmayı amaçladık. Raporumuzun, bu alandaki çalışmaları takip eden tüm paydaşların ilgisini çekeceğine inanıyor, veriye dayalı bilgi ihtiyacını gidermede de önemli katkı sunacağını düşünüyoruz.”
İKSV’nin GfK Araştırma Şirketi iş birliğiyle yürüttüğü toplumsal cinsiyet eşitliği araştırması, British Council Türkiye’nin politika geliştirme fon programı kapsamında desteklenmesiyle sonuçlandırıldı. Araştırmanın ilk bulguları British Council Türkiye tarafından gerçekleştirilen WOW İstanbul Festivali’ndeki “Yaratıcı Alanda Eşitlik” başlıklı panelde Erhart tarafından aktarıldı.
Araştırmanın Kapsamı ve Metodolojisi
Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan araştırma kapsamında, İstanbul’daki kültür-sanat sektörü içinde, en çok istihdam sağlanan üç disiplin olan tiyatro, sinema, müzik alanında gerek sahne önü gerekse sahne arkasında görev alan 157 kadın ile bir çevrim içi anket çalışması gerçekleştirildi. Buna ek olarak, 18 sektör profesyoneli kadınla yarı yapılandırılmış görüşmeler ve LGBT’li sanatçılarla bir odak grup görüşmesi gerçekleştirildi.
Kültür-sanat dünyasındaki toplumsal cinsiyet eşitsizliği rapor bulguları şöyle:
● Ankete katılanların sadece yüzde 62’si sigortalı
● Katılanların yüzde 15’i çalıştıkları sektörde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor, yüzde 13’ü eşit işe eşit ücret ilkesinin uygulandığını düşünüyor.
● Araştırmaya katılan kadınların yüzde 63’ü erkek olmadıkları için dezavantajlar yaşadığını düşünüyor.
● Sektör çalışanı kadınların yüzde 52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını belirtiyor
● Her 10 katılımcıdan 6’sı çalıştığı sektörde taciz/mobbing yaşadığını belirtiyor. Katılımcıların sadece yüzde 62’si bu durumda ne yapılması gerektiğini bildiğini belirtiyor.
● Araştırmaya katılanların yüzde 81’i iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını düşünüyor.
● Çalıştıkları sektörde profesyonel gelişimlerine yönelik destek mekanizmaları olmadığını söyleyen kadınların oranı yüzde 81.
● Katılımcıların yüzde 40’ı pandeminin çalıştıkları sektörlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz etki ettiğini belirtiyor.
Rapor öncelikle tüm bulguları ve önerileri doğrultusunda kültür-sanat sektöründe toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin görünürlüğünün artmasını hedefliyor. Buna ek olarak, kadın istihdamını artırmaya yönelik eğitim programlarının hayata geçirilmesi, bu alanda yeni kaynakların geliştirilmesi ve finansmana erişim imkânlarının artırılması, paydaşlar arasında kapsayıcı ve sürdürülebilir iletişim mekanizmalarının oluşturulması, yeni stratejiler ve politikalar geliştirilmesi için kamu kurumları ile alanda faaliyet gösteren STK’lar ve sanat dünyası arasındaki diyaloğun güçlendirilmesinin önemine işaret ediyor.
Yeni Bir Podcast Serisi
İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları departmanı, Türkiye’de kültür ve sanat alanının öncelikli ihtiyaçlarını kamuoyunda görünür kılmak adına, yayınladığı raporlardan çıkan sonuç ve önerileri çeşitli mecralarda dile getiriyor. 2021 yılında ilki gerçekleştirilen podcast serisi, toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan 2022 yılı raporu ile devam edecek. Yine sektörden değerli bir ismin ev sahipliğinde ve Zorlu Holding’in Toplumsal Cinsiyet Eşitliği yaklaşımı “Eşit Bi’ Hayat” desteğiyle hazırlanacak 10 bölümlük seri, kültür-sanatın pek çok disiplininden ve kültür yönetimi alanlarından önemli seslere kulak verecek.
İKSV‘nin yayınladığı tüm raporlara / www.iksv.org/tr web sayfasından veya AppStore’dan indirilebilen İKSV Kitaplık iPad uygulaması üzerinden ulaşılabilir.
Prof. Dr. Itır Erhart
Boğaziçi Üniversitesi’nde İngiliz Dili Edebiyatı ve Felsefe mezunu olan Itır Erhart, Yüksek Lisans (M.Phil) derecesini Cambridge Üniversitesi’nden, doktorasını Boğaziçi Üniversitesi’nden almıştır. 2001 yılından bu yana İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde toplumsal cinsiyet, insan hakları, sivil toplum, sanat için kaynak yaratma üzerinde dersler vermektedir.
Kültür için Alan: Kültür Yönetimi Eğitim Programı ve Sahne 2.0 projelerine eğitmen olarak katılmıştır. 2004 yılında sosyal fayda için maraton koşmaya başlamış; 2008 yılında 5 arkadaşıyla birlikte, bugün 100.000 üyesi olan ve spor aracılığıyla 120 STK için 100 milyon TL kaynak sağlamış Adım Adım’ı kurmuştur. Şeffaflık ve hesap verebilirlik platformu Açık Açık’ın ve Açık Açık Sosyal Girişim’in de kurucularındandır.
İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları
İKSV, kültür-sanat alanındaki fikir alışverişini zenginleştirmek, bu alandaki tartışmalara katılımı kolaylaştırmak ve veri üretimine katkıda bulunmak amacıyla 2011 yılından bu yana kültür politikaları alanında çalışmalar gerçekleştiriyor. İKSV, kent ve ülke ölçeğinde kültür politikalarının oluşumunda rol oynamak üzere yürüttüğü araştırmalar doğrultusunda kültür politikaları raporları yayımlıyor, farklı kurumlarla işbirliği içinde atölye çalışmaları, konferanslar ve sempozyumlar düzenliyor ve bu etkinliklere eşlik eden yayınlar hazırlıyor.