Türkiye’de kiralık konut fiyatlarının yükselişe geçmesi ile birlikte Kiracı Hareketi isimli platform, 30 Ağustos 2021 tarihinden itibaren Change.org web sayfasında “Kiralara Üst Sınır Getirilsin!” başlıklı imza kampanyası başlattı. 150 bin imza sayısı hedefleyen kampanyada şimdiye kadar toplanan imza sayısı 75 bini aşmış durumda. Kampanya ile gündeme gelen kiralık konut fiyatları için yetkililer özellikle büyükşehirlerdeki fahiş kira fiyatlarına yönelik yeni düzenlemeler üzerine çalışmalara başladı. Kira düzenlemesi konusunda en çok örnek alınan plan ise “Hollanda Modeli” oldu.
Türkiye’de günden güne artan nüfus, pandemi, T.C. vatandaşı olmayanlarla yapılan konut sözleşmeleri, düzenli ve düzensiz göçmenlerin oluşturduğu yoğunluk, ekonomideki dalgalanmalar, arz-talep dengesizliği gibi birçok neden kiralık konut krizine yol açtı. Başta İstanbul, İzmir, Ankara ve Eskişehir gibi büyükşehirler olmak üzere Türkiye genelinde ortalama kiralık konut fiyatları asgari ücretin sınırına dayandı.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM), sahibinden.com isimli web sayfasının yayınladığı ilan verilerine göre hazırladığı Kiralık Konut Piyasası Görünümü Mayıs 2022 başlıklı raporda; fiyat artışlarının yüzde yüzü aştığı görülüyor. Rapora göre Türkiye genelinde ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatındaki yıllık artış oranı Nisan ayında yüzde 182,7 olurken, ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatı ise 48,5 TL’ye yükseldi. Yıllık kira artış oranı İstanbul’da yüzde 140, Ankara’da yüzde 133,9 ve İzmir’de yüzde 110,8 oldu. Bu gelişmeler sonucunda ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatları; İstanbul’da 60 TL’ye, Ankara’da 29 TL’ye, İzmir’de ise 38,3 TL’ye yükseldi.
Barınmanın kamusal bir hak olduğunu hatırlatıyoruz!
Kiracı Hareketi platformu, kiralık ev bulmakta güçlük çeken veya ev sahipleri tarafından çeşitli sebeplerle tahliyeye zorlanan kiracıların seslerini duyurabilmek için “Kiralara Üst Sınır Getirilsin!” isimli bir kampanya oluşturdu. “Barınmak kamusal bir haktır” diyen Kiracı Hareketi platformu, yetkililerden yasal düzenlemeyle kiralık konut fiyatlarında üst limit belirlenmesini talep etti.
Kampanya metninde şu açıklamalara yer verildi:
“Kiralık konut fiyatları son bir yılda çok hızlı bir yükselişe girdi. Pandemi koşullarında yaşamak git gide zorlaşırken, maaşlara yapılan zamlar enflasyon karşısında hızla erirken, yurttaşlar büyük istihdam ve gelir kayıpları yaşarken başta İstanbul, İzmir, Eskişehir gibi büyükşehirler olmak üzere son birkaç aydır ortalama kiralar asgari ücret sınırlarına dayandı.
Günbegün artan kiraların temel gerekçesi konut kiralama ve satışının tamamen ‘serbest piyasanın insafına’ bırakılmasıdır! Bunun sonucu olarak bugün inşaat maliyetlerinde artışla konut üretiminin azalması, yüz yüze eğitim ile üniversite öğrencilerinin kiralık konut arayışına girmesi gibi talep artışları astronomik kiralar olarak karşımıza çıkmaktadır. Kiralık konutların sayısının azlığı ve pahalılığı yüzünden sağlıklı, güvenli ve yaşamaya elverişli konut talebi de ikinci plana atılmış durumda. Oysaki deprem tehlikesi olan şehirlerde güvenli konutlarda yaşamak temel hakkımızdır. Gerekli hukuksal düzenlemeler derhal yapılmalı! Kiralara acilen üst sınır getirilmelidir! Konutların depreme dayanıklılığı, güvenilirliği, sağlık olup olmadığı denetlenmelidir!”
Milliyet’in yer verdiği habere göre, kampanya hakkında değerlendirmelerde bulunan İstanbul Emlakçılar Odası Başkanı Nizamettin Aşa, serbest piyasa ekonomisinin uygulandığı ülkelerde kiralara üst sınır getirilebilmesinin mümkün olmadığını savundu. Devlet tarafından farklı önlemler alınabileceğine dikkat çeken Aşa, ev sahiplerinin son dönemde başvurduğu yöntemlere değindi. Ev sahiplerinin 5 yılın sonunda kiracılarına kira tespit davası açarak fiyat artışı talep edebildiğini söyleyen Aşa, 10 yılın sonunda ise kiracıları herhangi bir sebep göstermeden evden tahliye edebildiğine dikkat çekti. Aşa, kiracıların mağduriyetine yönelik devletin kanun çıkartarak ilgili süreleri uzatabileceğine dair öneride bulundu.
Uygulama ile birlikte kayıt dışı kiralık konut anlaşmalarının artabileceğine dikkat çeken Torunlar GYO Holding Yönetim Kurulu Üyesi ve KONUTDER Kurucu Yönetim Kurulu Üyesi Haluk Sur, Sabah‘a verdiği konu ile ilgili röportajında kayıt dışı piyasanın hâkim olduğu ülkelerde uygulamanın denetlenebilmesinin zor olduğuna dikkat çekti. İstanbul’un kentsel dönüşüme ihtiyacı olduğuna değinen Sur, kiralık ve satılık konutlarda görülen fiyat artışının konut yetersizliğinden kaynaklandığını belirtti. Aynı habere göre Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu, acil olarak kiralara tavan fiyat yöntemi uygulanmasının altını çizdi. Ağaoğlu, uygulamanın kayıt dışı kiralık konut sayısını artıracağı görüşüne katılmadığını belirtti.
Dünya‘nın ilgili haberinde ise kiralarda üst sınırlama ile konutların yatırım konusu olmaktan çıkacağına değinildi. Konu ile ilgili görüşlerini belirten İstanbul Gayrimenkul Değerleme Kurucu ve Yönetici Ortaklarından Ahmet Büyükduman uygulamanın piyasada kiralık konut bulmakta güçlük oluşturacağına dikkat çekti. Büyükduman çözüm olarak, kiralardan alınan vergilerin düşürülmesini ve konut arzını artırmaya yönelik uygulamaları önerdi.
Hollanda’daki Kira Ücreti Sınırlaması Örnek Alınabilir mi?
Yakın zamanda Hollanda hükümeti ülkede oluşan konut açığından ötürü, artan kira fiyatlarına karşı düzenlemeler başlattı. Yeni plana göre kiralık konut puanlama sistemi oluşturularak konut fiyatlarına “kira sınırlaması” ile müdahale edilecek. Uygulama ile ev sahipleri konutlarını hükümetin belirlediği değerin üzerinde kiraya veremeyecek.
Özellikle orta gelirli kişileri korumaya yönelik planlanan uygulama, Türkiye’de 22 Mayıs Pazar günü Kiracı Hareketi’nin kampanya çağrısı ile gündeme geldi. Sosyal medyada dikkat çeken kampanya sonucunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı kira artışları için harekete geçti. Artan konut fiyatlarına karşı, tavan fiyat uygulaması ile kiralara sınırlama getirilmesi hakkında yetkililer fikir alışverişine başladı. Türkiye’de “Hollanda Modeli” olarak adlandırılan uygulama, yetkililer tarafından fahiş kira artışlarının yaşandığı büyükşehirler için örnek alınabilir şeklinde bir görüş oluştu.
“Kiralara Üst Sınır Getirilsin!” diyerek Türkiye’de başlattığımız kampanya, Hollanda’da hayata geçiyor!” diye belirten Kiracı Hareketi, Hollanda’da uygulamaya geçecek planın detaylarını şöyle aktardı:
“Hollanda hükümeti, konut sıkıntısı nedeniyle hızla artan ev kiralarına karşı orta gelir gruplarını korumak için serbest piyasadaki kiralık ev fiyatlarına müdahale edecek. Ev sahipleri, evlerini hükümetin belirlediği değerin üzerinde fahiş fiyatlara kiraya veremeyecek.
Toplu Konut ve Mekânsal Planlama Bakanı Hugo de Jonge’un yaptığı açıklamaya göre, yeni düzenleme ile aylık 1250 Euro’ya kadar kiralar, arz talep oyunundan korunacak. Yeni plana göre, kirası 763 Euro’ya kadar olan ve belediyeler tarafından alt gelir gruplarına kiralanan sosyal konutlar gibi, serbest piyasadaki evler için de puanlama sistemi getirilecek.
Evlerin büyüklüğü, oda sayısı gibi belirli özelliklere göre puanlama yapılacak ve sosyal konutlar haricinde serbest piyasada kiralanan evler için en puanına göre en fazla 1000 ile 1250 Euro arasında bir kira bedeli saptanacak. Bakan de Jonge’a göre, bu sistemler kiralık mülklerin yaklaşık yüzde 90’ı korunacak ve ev sahiplerinin artık kendi istediği doğrultuda kira miktarını belirlemesine izin verilmeyecek.”
Konu hakkında tartışmalar sürerken kira artışı, kiracıların usulsüz tahliyeleri, kiracı hakları gibi ilişkili meseleler üzerine etkinlikler düzenlenmeye başladı. Örneğin; Mekanda Adalet Derneği “Hukukçularla Kiracı Haklarını Konuşuyoruz” başlıklı etkinlik ile kiracıların güncel meselelerine yer verecek. Etkinlik, 4 Haziran Cumartesi günü, saat 16.00’da Postane‘de gerçekleşecek. Canlı olarak da yayınlanacak etkinliği izlemek için Mekanda Adalet Derneği veya Postane YouTube web sayfaları takip edilebilir.
Kiracı Hareketi‘nin kampanyasına destek olmak için: www.change.org